Nakładem Instytutu Pamięci Narodowej ukazała się ogromny, 24,5 cm na 33 cm, 632 stronicowy, album „Śladami zbrodni. Przewodnik po miejscach represji komunistycznych lat 1944–1956”. Praca powstała pod redakcją naukową Tomasza Łabuszewskiego.

Album przybliża czytelnikom wiedzę o miejscach terroru komunistycznego: siedzibach organów sowieckich i polskojęzycznych, tajnych i jawnych ośrodkach, więzieniach, aresztach, obozach pracy, obozach etapowych i filtracyjnych, miejscach uwięzienia nieletnich, tajnych miejscach pochówków polskich patriotów zamordowanych przez komunistów. Miejscach często nie znanych historykom i lokalnej społeczności.

Album „Śladami zbrodni” jest pierwszą publikacją ukazującą ogromną ilość miejsc komunistycznych zbrodni w PRL od 1944 roku do 1956. Składają się na niego: współczesne i archiwalne fotografie miejsc represji komunistycznych oraz utajnionych przez oprawców miejsc pochówków polskich patriotów, fotokopie dokumentów, i szokujące relacje ofiar terroru komunistycznego. W albumie ukazane są miejsca zbrodni dokonanych przez komunistycznych oprawców z: powiatowych i wojewódzkich Urzędów Bezpieczeństwa, Głównego Zarządu Informacji Wojskowej, Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego, NKWD, NKGB, Smiersz, Milicji Obywatelskiej, Korpusu Bezpieczeństwa Publicznego, bojówek PPR. Na terenie Polski istniała bardzo gęsta siatka obozów NKWD – funkcjonowały one na poziomie gmin. W albumie przedstawiono szeroką dokumentacje 200 miejsc terroru komunistycznego wraz z aktualnymi ich adresami. Podstawowe informacje o 512 miejscach terroru z 550 dotychczas skatalogowanych przez IPN miejsc leżących na terenie całej Polski. Miejsc w których komuniści wymordowali ponad 50.000 polskich patriotów, właściwie tyle samo ilu żołnierzy Armii Krajowej zginęło w ramach represji nazistowskich Niemiec. Miejsc w których wieziono 200.000 polskich patriotów. Represji które dotyczyły przetrzebionej przez II wojnę światową elity narodu polskiego.

Narratorem dla opisu miejsc terroru komunistycznego są relacje ofiar. Album jest owocem pracy 30 historyków z 11 oddziałów IPN. Zakres chronologiczny obejmuje zbrodnie od 1944 do 1956 roku. Zakres terenowy obszar całej Polski. W albumie znalazły się prócz zdjęć samych budynków i wnętrza pomieszczeń, także liczne zdjęcia poruszających inskrypcji wydrapanych na ścianach piwnic przez więźniów. Zdjęcia z ekshumacji, zdjęcia zwłok pomordowanych polskich patriotów.

Album rozpoczyna zdjęcia i opis miejsc terroru komunistycznego w województwie Dolnośląskim. Budynków, znajdujących się w nich cel, miejsc tajnych pochowków i ekshumowanych ciał polskich patriotów z: Bolesławca, Dzierżoniowa, Legnicy, Lwówka Śląskiego, Oławy, Ruska, oraz czterech budynków z Wrocławia. W rozdziale poświęconym kujawsko-pomorskiemu opisano budynki z : Aleksandrowa Kujawskiego, Fordonu, Inowrocławia, Koronowa, Szubina, dwa budynki z Torunia i sześć budynków z Bydgoszczy. W lubelskim historycy IPN opisali miejsca komunistycznego terroru z: Błudek, Chełma, trzech budynków z Hrubieszowa, dwu z Kąkolewnicy, dwu z Lublina, Majdanka, Radzynia Podlaskiego, Skrobowa. W lubuskim opisano siedzibę bezpieki z Wschowa. W łódzki opisano miejsca terroru z: Brzezin, trzech budynków z Łodzi, Łowicza, Piotrkowa Trybunalskiego, Radomska, Sieradza, Tomaszowa Mazowieckiego. W Małopolsce opisano miejsca terroru z: Bochni, siedmiu budynków z Krakowa.

Historycy IPN zidentyfikowali miejsca terroru komunistycznego na Mazowszu w: Anastazewie, Grójcu, Kozienicach, Mińsku Mazowieckim, Ostrołęce, Ostrówku, Płocku, siedmiu budynkach w Pruszkowie, trzech w Pułtusku, dwu w Radomiu, trzech w Siedlcach, Sokołowie Podlaski, siedmiu budynków w Warszawie, Wyszkowie. W opolskim opisano dwa miejsca terroru w Opolu i jedno w Olesku. W Podkarpackim opisano miejsca terroru komunistycznego w: Jarosławiu, Jaśle Ustrzykach, Kołbuszowej, Mielcu, Nisku, Przemyślu, dwa miejsca w Rzeszowie, Trzebusku. Na Podlasiu opisano miejsca terroru w: Augustowie, trzy miejsca w Białystoku, Bielsku Podlaskim, Grajewie, Kolnie, Łomży, Sokółce, Wojtkowicach Glinnie, dwa miejsca w Wysokim Mazowieckim, dwa w Augustowie, Sztabinie, Krasnyborze, Jasionowie. Na pomorzu w: cztery miejsca w Gdańsku, trzy w Gdyni, Kościerzynie, Lęborku, Malborku, Sopocie, Sztumie, dwa miejsca w Tczewie, Wjherowie.

Na Śląsku historycy zidentyfikowali miejsca terroru komunistycznego w: dwa miejsca w Bytomiu, Chorzowie, Cieszynie, trzy miejsca w Częstochowie, Jaworznie, cztery miejsca w Katowicach, Mysłowicach, Rybniku, Świętochłowicach, Zawierciu. W świętokrzyskim w: trzy miejsca Busko-Zdroju, pięć w Kielcach, Ostrowcu Świętokrzyskim, Pińczowie, dwa miejsca w Sandomierzu, dwa w Skarżysku Kamiennej, Starachowicach. W warmińsko-mazurskim miejsca terroru komunistycznego znalazły się w: Barczewie, dwa miejsca w Biskupcu, trzy w Ełku, dwa w Giżycku, Gołdapi, trzy miejsca w Mrągowie, Nidzicy, Olecko, Olsztynie, Piszu, Witynie. W Wielkopolsce w: Kępnie, Kościanie, dwa miejsca w Lesznie, dwa w Poznaniu, Rawiczu, Wronkach, Wyrzysku, Złotowie. W zachodniopomorskim w: Białogardzie, Drwsku, cztery miejsca w Koszalinie, Nowogardzie, dwa miejsca w Szczecinie, Szczecinku, Świnoujściu.

Zdjęciom towarzyszą życiorysy i wspomnienia polskich patriotów, torturowanych, mordowanych i więzionych, przez komunistycznych zbrodniarzy, oraz ilustrowane zdjęciami biogramy ich oprawców. Wspomnienia ofiar terroru komunistycznego przybliżają czytelnikom fakt wykorzystywania przez komunistów w torturach niewinnych przedmiotów: ołówków do miażdżenia palców, linijki do bicia w stopy, szpilek które wbijano pod paznokcie, pęków kluczy które pełniły role kastetów, stołków którymi gnieciono twarze i na których po odwróceniu sadzano ofiary tak by noga stołka wbijała się przesłuchiwanemu w odbyt raniąc go, pasów używanych do bicia. Zdjęcia uzupełniają wstrząsające relacje o: wielogodzinnych przesłuchaniach, zmuszaniu skatowanych więźniów do wysiłku fizycznego, sadystycznym torturowaniu, biciu pięciami i pałkami, kopaniu, wyrywaniu włosów, rażeniu prądem, zamykaniu w metalowych szafach, uniemożliwianiu spania, zmuszaniu do wielogodzinnego stania bez ruchu. Kto nie wykonywał poleceń funkcjonariuszy ten był bity. Tortury powodowały rany, trwałe uszkodzenia ciała, niesprawność fizyczną i psychiczną. Komunistyczni sadyści ciała więźniów masakrowano na miazgę. Formą tortur było trzymanie więźniów w szambie. Więźniom towarzyszyła nieustanna świadomość nadchodzących tortur i śmierci, codziennie widzieli jak komuniści torturowali i zabijali innych polskich patriotów. Nieustannym biciem we wszystkie części ciała zmuszano więzionych do podpisywania nieprawdziwych zeznań. Tych którzy tracili przytomność podczas tortur, cucono i dalej torturowano. Torturowani fizycznie i psychicznie więźniowie przetrzymywani byli w lodowatych, wilgotnych, brudnych, zawszonych, całkowicie pozbawionych światła, celach. Więźniowie spali na betonowej podłodze, bez prycz. Część więźniów zmuszano do pracy niewolniczej. Więźniów głodzono, pozbawiono ochrony przed zimnej, możliwości zadbania o higienę. W obozach organizowanych poza miastami więźniowie trzymani byli w dołach przykrytych drutem kolczastym albo w ziemiankach. W wielu zeznaniach ofiar komunistycznego terroru, ofiary komunistów nie kryją że komunistom sprawiało przyjemność torturowanie ludzi.

Komuniści miejsca terroru umiejscowili najczęściej w budynkach mieszkalnych. Zdarzało się jednak że wykorzystywali miejsca terroru nazistowskiego. Jednym był nazistowski obóz w Majdanku. Jego infrastruktura posłużyła NKWD do stworzenia obozu filtracyjnego dla żołnierzy Armii Krajowej i innych formacji Polski podziemnej. Z Majdanka deportowano oficerów w głąb ZSRS.

Warunki przetrzymywania w tymczasowych więzieniach były o wiele gorsze od warunków w obozach koncentracyjnych. Komuniści często grzebali swoje ofiary na podwórkach swoich tymczasowych siedzib – ofiary terroru do dziś leżą w tych bezimiennych mogiłach. Zbrodnie były dokonywane przez wszystkich funkcjonariuszy bezpieki na terenie całego kraju. Wielokrotnie ubecy dokonywali bezkarnie mordów tylko dla zabawy. Wiele obiektów w których dokonywano zbrodni rozpadło się ze starości, część wyburzono w III RP. Przez każde miejsce zbrodni komunistycznej przewinęło się od kilkuset do kilku tysięcy osób.

W budynkach w których kiedyś mordowano polskich patriotów, dziś mieszą się mieszkania prywatne, szkoły, instytucje publiczne, sklepy i zakłady usługowe. Mieszkańcy i użytkownicy miejsc uświęconych krwią polskich patriotów nie są świadomi historii użytkowanych pomieszczeń.

Poprzez album IPN chce przywrócić Polakom pamięć: o bohaterach i miejscach ich męczeństwa, o komunistycznych oprawcach i miejscach sprofanowanych ich zbrodniami. Zidentyfikować miejsca kaźni i ofiary represji. Póki jeszcze żyją świadkowie i ofiary zbrodni, zebrać od nich zeznania opisujące zbrodnie komunistyczne. Jest to bardzo ważne dla zachowania świadomości historycznej przez lokalne społeczności – które już dziś nie są świadome że konkretne budynki są dokumentem zbrodni komunistycznych, że konkretne miejsca spłynęły krwią bohaterów..

Równolegle z albumem na stronie www.slady.ipn.gov.pl dostępne są wyniki badań wciąż prowadzonych przez IPN. Zebrane informacje, fotografie, filmy, służyć mają przetrwaniu i upowszechnieniu wiedzy o zbrodniach komunistycznych w PRL. Na stronie można znaleźć lokalizacje i zdjęcia miejsc terroru komunistycznego: powiatowych i wojewódzkich siedzib bezpieki, aresztów, wiezień, miejsc pochówku zamordowanych polskich patriotów, siedzib wojskowej bezpieki.

Polska jest jedyny w postkomunistycznej Europie krajem który nie ma muzeum ofiar zbrodni komunistycznych, pomimo ogromnej skali zbrodni komunistycznych i faktu że ofiary komunistycznej dyktatury stanowiły elitę narodu polskiego. Miejsca komunistycznych zbrodni winny być traktowane z takim samym szacunkiem jak miejsca zbrodni nazistowskich.

Jan Bodakowski